گفت‌وگو با دکترمحمدرضا مهاجری‌تهرانی درباره نشانه‌های پوستی بیماری‌های غدد
دیابت با پوست چه میکند؟ اختلال تیرویید چطور؟
دکتر هانیه زائررضایی
پوست یکی از اعضای حساس بدن است و اغلب بیماری‌ها و مشکلات اعضای داخلی بدن، تظاهرات پوستی دارند. این تظاهرات پوستی در مواردی آنقدر خاص هستند که شاید به عنوان اولین نشانه‌ای که پزشک را به سمت تشخیص هدایت میکند، مورد توجه قرار گیرند و گاهی نیز به‌عنوان یکی از نشانه‌های بیماری که مکمل علایم دیگر است، او را به سمت تشخیص درست رهنمون می‌شوند. در هر صورت نشانه‌های پوستی می‌توانند راهنمای خوبی باشند و هر پزشک حاذقی حتما معاینه پوست را نیز انجام خواهد داد. وقتی صحبت از بیماری‌های غدد درون‌ریز که ترشح هورمون‌ها را در بدن به عهده دارند، به میان می‌آید، اغلب افراد به تظاهراتی که ناشی از عملکرد بد غدد مانند تیرویید، لوزالمعده، غده فوق‌کلیه و... هستند فکر می‌کنند ولی دکتر محمدرضا مهاجری‌تهرانی، فوق‌تخصص غدد ومتابولیسم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، می‌گوید یکی از تظاهرات مهم این بیماری‌ها تظاهرات پوستی آنهاست.
: تیروییدهای پرکار تظاهرات پوستی دارند یا تیروییدهای کم کار؟
هردو! همانطور که می‌دانید تیرویید یکی از غدد مهم بدن است که در تنظیم سوخت و ساز بدن نقش دارد. پرکاری یا کم کاری این غده روی سیستم داخلی بدن تاثیر منفی می گذارد و پوست نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
• پرکاری تیرویید (هیپرتیروییدی): بیماری نسبتا شایعی است که بیشتر در سنین 20 تا 40 سالگی رخ می‌دهد و در زنان شایع‌تر از مردان است. از تظاهرات پوستی پرکاری تیرویید می‌توان به
کم پشتی وسیع موهای سر و ریزش موی شدید اشاره کرد و حتی در مواردی، موهای بقیه نقاط بدن نیزکاهش می‌یابد. بیمارانی که به پرکاری تیرویید مبتلا هستند، معمولا پوستی مرطوب دارند و از افزایش تعریق بدن، که درکف دست و پا بیشتر مشهود است شکایت دارند و پوست بدن آنها گرم است. پوست صورت و دست‌های این افراد معمولا برافروخته است.
موها نازک و نرم شده و ناخن‌های چکشی که به راحتی جدا می‌شوند، مشاهده می‌شود. در بعضی مناطق پوست ممکن است تیرگی‌هایی ایجاد شود و در موارد شدید این تیرگی گسترده خواهد شد. جالب است بدانید یکی از عوارض جانبی داروهای ضدتیروییدی که برای درمان هیپرتیروییدی به کار می‌روند نیز، ریزش مو است که البته در این موارد هم جای نگرانی وجود ندارد، چون پس از کنترل پرکاری تیرویید و قطع داروها، ریزش مو کاهش یافته و موی فرد به حالت قبل بازمی‌گردد.
• کم‌کاری تیرویید (هیپوتیروییدی): در این بیماری پوست خشن، خشک، سرد و رنگ پریده می‌شود. گاهی پوست متورم است که ناشی از ورم سلولی حاصل از این بیماری است. در برخی افراد هیپوتیرویید تغییر رنگ و زرد شدن پوست رخ می‌دهد و عروق پوست بسیار شکننده می‌شوند و زخم‌ها دیرتر از معمول بهبود می‌یابند. موها نیز خشن و شکننده شده و رشد آنها کند می‌شود. پوسته پوسته شدن کف دست و پا هم در تعدادی از بیماران رخ می‌دهد. خارش منتشر پوست نیز از عوارض کم‌کاری تیرویید است.
ریزش موی ابرو که بیشتر در ناحیه یک‌سوم خارج ابرو مشهود است یکی از نشانه‌های تشخیصی در این بیماری است حتی ناخن‌ها هم در هیپوتیرویید‌ها در امان نمی‌مانند ونازک و شکننده شده و به آهستگی رشد می‌کنند.
: آیا بیماری دیابت نیز عوارض پوستی دارد؟
بله. شایع‌ترین اثری که دیابت بر پوست می‌گذارد این است که پوست را برای ایجاد زخم و عدم بهبود زخم‌ها مستعد میکند. حدود ?0 درصد بیماران دیابتی در طول زندگی خود ضایعات پوستی را تجربه می‌کنند. در اینجا تعدادی از ضایعات پوستی مرتبط با بیماری دیابت را نام می‌بریم:
• اسکلرودرما دیابتیکروم: این عارضه اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع ? را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پوست در ناحیه پشت گردن و بالای کمر ضخیم می‌شود.
• برص یا ویتیلیگو: این ناراحتی پوستی برعکس در بیماران دیابتی نوع? شایع‌تر از نوع ? است. در اینجا سلول‌های تولید‌کننده رنگدانه‌های پوست از بین می‌روند، در نتیجه لکه‌های بیرنگی روی پوست ایجاد می‌شود. لکه‌ها بیشتر روی قفسه سینه و شکم ایجاد می‌شود، اما ممکن است روی صورت، اطراف دهان یا سوراخ‌های بینی یا حتی چشم‌ها نیز دیده شود.
• اکانتوزیس نیگریکانس: نوعی ناراحتی پوستی است که با تیره و ضخیم شدن (به اصطلاح مخملی شدن) قسمت‌هایی از پوست که تا می‌خورند مثل دو طرف یا پشت گردن، زیر بغل و کشاله ران، همراه است. البته این بیماری بیشتر در افراد دارای اضافه وزن دیده می‌شود و کاهش وزن بر بهبود این بیماری تاثیر مثبت دارد.
• درموپاتی دیابتی(شین اسپات): ضایعاتی هستند که به علت اختلال در خون‌رسانی عروق تغذیه‌کننده پوست ایجاد می‌شوند و در نواحی پایینی پاها شایع‌ترند.
: تظاهرات پوستی در اختلالات غده فوق کلیه چگونه هستند؟
به تولید بیش از حد کورتیزول از غده فوق کلیه کوشینگ گفته می‌شود. کورتیزول هورمونی است که درحالت عادی در پاسخ به استرس از این غده ترشح می‌شود. برخی از علایم این بیماری فشار‌خون بالا، چاقی در نواحی شکم، گردن، صورت و شکم، ضعف عضلات و البته تظاهرات پوستی است. در این افراد پوست نازک و شکننده شده، به آسانی کبود می‌شود و زخم‌های پوستی به سختی ترمیم می‌شوند. خطوط پوستی ناشی از کشیدگی پوست(استریا) نیز روی شکم و ران و شانه‌ها مشاهده می‌شود. در خانم‌های مبتلا به کوشینگ پرمویی در نواحی صورت و چانه و گردن و برعکس، ریزش مو در سر مشاهده می‌شود. از دیگر تظاهرات کوشینگ آکنه است. آکانتوزیس نیگریکانس در کوشینگ نیز وجود دارد.
راهکارهای کنترل عوارض پوستی بیماری‌های غدد
1) استفاده از شامپوهای مخصوص موهای خشک برای جلوگیری از شکنندگی و ریزش موها
2) پس از شستشوی موها با شامپو، از نرم‌کننده‌ها و پس از استحمام نیز از روغن‌های مخصوص مو استفاده کنید.
3) شانه‌های مناسب انتخاب کنید که کمتر موها را تحت‌کشش قرار دهند.
4) در فصول سرد سال از کرم‌های نرم‌کننده یا چرب‌کننده پوست، کرم اوسرین، روغن وازلین استفاده کنید تا ازپوسته‌پوسته‌شدن پوست جلوگیری شود.
5) چنانچه به برص مبتلا شده‌اید، لازم است از کرم‌های ضد آفتاب با SPF?? یا بالاتر برای جلوگیری از آفتاب سوختگی استفاده کنید.
